'Voortgezet onderwijs moddert voort, maar het kan leuker én beter'
OPINIE - Hester Macrander − 05/09/13, 12:38
© ANP. Leerlingen op de nieuwe locatie van het Luzac College Amsterdam. De school voor kleinschalig particulier voortgezet onderwijs is verhuisd naar een pand van Reinout Oerlemans.
OPINIE Het voortgezet onderwijs kan beter en leuker, schrijft docente Hester Macrander. De sleutel daarbij is een open cultuur van feedback. 'In een open positief-kritische cultuur streven mensen met elkaar namelijk naar de hoogst mogelijke kwaliteit, waarbij ze tevens openlijk met elkaar zoeken hoe ze dat het beste kunnen doen.'
Het is helaas te veel een óf-óf discussie, volgens mij kan het heel goed én-én.
Vernieuwingen in het voortgezet onderwijs komen voort uit een bepaald doel of ideaal. Meer gelijke kansen - middenschool -, meer zelfstandigheid van de leerling - tweede fase -, meer aandacht voor verschillen per school - nieuwe onderbouw-. Het voortgezet onderwijs moddert echter, ondanks welke vernieuwingsbeweging dan ook, maar zo'n beetje door. Dat heeft vooral roostertechnische redenen, vrees ik.
Twee idealen
Momenteel staat het voortgezet onderwijs onder druk van twee verschillende maatschappelijke krachten, ofwel idealen. Enerzijds wordt er gestreefd naar meer resultaten met hoge gemiddelden, waar de roep om aandacht voor de meerkunners van staatssecretaris Dekker ook onder valt, anderzijds is er een stroming die wil werken vanuit intrinsieke motivatie, meer waarde-gedreven dan resultaatgericht. Dit is het streven van bijvoorbeeld 'Operation Education' waar Claire Boonstra de oprichter en het gezicht van is en waarvan de invloed het afgelopen jaar heeft rondgezoemd in onderwijsland.
Het is helaas te veel een óf-óf discussie, volgens mij kan het heel goed én-én. De grote vergissing in het onderwijsvernieuwingsdebat is dat vernieuwing en kwaliteitsverbetering niet hand in hand zouden kunnen gaan. Waar het om gaat, is dat onderwijs zinvol is en als zinvol ervaren wordt, door zowel leerlingen als leraren. Het gaat om resultaat én plezier. Beide aspecten zouden hoger in de vaandel moeten staan van elke school, zodat wezenlijke inspiratie de klaslokalen binnendringt.
Twee idealen
Momenteel staat het voortgezet onderwijs onder druk van twee verschillende maatschappelijke krachten, ofwel idealen. Enerzijds wordt er gestreefd naar meer resultaten met hoge gemiddelden, waar de roep om aandacht voor de meerkunners van staatssecretaris Dekker ook onder valt, anderzijds is er een stroming die wil werken vanuit intrinsieke motivatie, meer waarde-gedreven dan resultaatgericht. Dit is het streven van bijvoorbeeld 'Operation Education' waar Claire Boonstra de oprichter en het gezicht van is en waarvan de invloed het afgelopen jaar heeft rondgezoemd in onderwijsland.
Het is helaas te veel een óf-óf discussie, volgens mij kan het heel goed én-én. De grote vergissing in het onderwijsvernieuwingsdebat is dat vernieuwing en kwaliteitsverbetering niet hand in hand zouden kunnen gaan. Waar het om gaat, is dat onderwijs zinvol is en als zinvol ervaren wordt, door zowel leerlingen als leraren. Het gaat om resultaat én plezier. Beide aspecten zouden hoger in de vaandel moeten staan van elke school, zodat wezenlijke inspiratie de klaslokalen binnendringt.
Menselijke gevoelens, zoals onzekerheden, het even niet-weten, angst en pijntjes mogen daarin bestaan, maar wel met als doel om vooruit te komen.
Feedbackcultuur
Volgens mij kan het voortgezet onderwijs dus echt veel leuker én ook veel beter en de sleutel daartoe is een open cultuur van 'feedback', tussen leerkrachten onderling en tussen leerkracht en leerling. In een open positief-kritische cultuur streven mensen met elkaar namelijk naar de hoogst mogelijke kwaliteit, waarbij ze tevens openlijk met elkaar zoeken hoe ze dat het beste kunnen doen.
Dat is inspirerend, daar groeien mensen van. Menselijke gevoelens, zoals onzekerheden, het even niet-weten, angst en pijntjes mogen daarin bestaan, maar wel met als doel om vooruit te komen. In zo'n werksfeer gaat waarde-creatie hand in hand met resultaatgerichtheid.
Niet gebruikelijk in het voortgezet onderwijs
Helaas is een dergelijke open feedbackcultuur nou juist niet gebruikelijk in het voortgezet onderwijs. Leerkrachten opereren op hun eilandjes achter de gesloten deuren van hun klaslokaal. Daar moeten ze zien te overleven voor overvolle klassen met gehaaide jongeren, dus niemand zal in de koffiepauze aan anderen vertellen dat hij of zij de boel niet in de hand heeft. Men houdt zich groot en ontwikkelt eigen trucs om de chaotische boel zo werkbaar mogelijk te houden. Aldus creëert men vanuit (onbewuste) angst een cultuur van middelmatigheid.
Ik begrijp het heel goed: het is namelijk zeer kwetsbaar. Je krijgt in die werksfeer echter geen interessante gesprekken over momenten van 'handelingsverlegenheid', terwijl men juist daar het meeste van kan leren. Die gesprekken zullen leidinggevenden moeten creëren, binnen teams, door bewust -en blijvend- aandacht te besteden aan een positief-kritische feedbackcultuur. De defensiviteit moet doorbroken worden. Er bestaan allerlei mooie modellen en trainingen om feedback te geven en te ontvangen, maar als je dit niet structureel in de cultuur van de school inbed, bereik je niets. Een team op eenmalige training sturen verandert niets.
Volgens mij kan het voortgezet onderwijs dus echt veel leuker én ook veel beter en de sleutel daartoe is een open cultuur van 'feedback', tussen leerkrachten onderling en tussen leerkracht en leerling. In een open positief-kritische cultuur streven mensen met elkaar namelijk naar de hoogst mogelijke kwaliteit, waarbij ze tevens openlijk met elkaar zoeken hoe ze dat het beste kunnen doen.
Dat is inspirerend, daar groeien mensen van. Menselijke gevoelens, zoals onzekerheden, het even niet-weten, angst en pijntjes mogen daarin bestaan, maar wel met als doel om vooruit te komen. In zo'n werksfeer gaat waarde-creatie hand in hand met resultaatgerichtheid.
Niet gebruikelijk in het voortgezet onderwijs
Helaas is een dergelijke open feedbackcultuur nou juist niet gebruikelijk in het voortgezet onderwijs. Leerkrachten opereren op hun eilandjes achter de gesloten deuren van hun klaslokaal. Daar moeten ze zien te overleven voor overvolle klassen met gehaaide jongeren, dus niemand zal in de koffiepauze aan anderen vertellen dat hij of zij de boel niet in de hand heeft. Men houdt zich groot en ontwikkelt eigen trucs om de chaotische boel zo werkbaar mogelijk te houden. Aldus creëert men vanuit (onbewuste) angst een cultuur van middelmatigheid.
Ik begrijp het heel goed: het is namelijk zeer kwetsbaar. Je krijgt in die werksfeer echter geen interessante gesprekken over momenten van 'handelingsverlegenheid', terwijl men juist daar het meeste van kan leren. Die gesprekken zullen leidinggevenden moeten creëren, binnen teams, door bewust -en blijvend- aandacht te besteden aan een positief-kritische feedbackcultuur. De defensiviteit moet doorbroken worden. Er bestaan allerlei mooie modellen en trainingen om feedback te geven en te ontvangen, maar als je dit niet structureel in de cultuur van de school inbed, bereik je niets. Een team op eenmalige training sturen verandert niets.
Ik ken zoveel mensen die ontevreden zijn over het voortgezet onderwijs: ex-leerlingen, ouders, leerlingen, leerkrachten, ex-leerkrachten en toch gaat het maar door.
Hoe interessant
Docenten die zich hardop afvragen: hoe kan ik dit beter doen? Hoe doe jij dat? Welke blinde vlek heb ik hierin? Die elkaars kwetsbaarheid erkennen en de ongemakkelijke gevoelens begrijpen en omzetten in nieuwe vaardigheden, hoe interessant zou dat zijn! En vooral: docenten die deze lerende houding ook gaan delen met hun leerlingen en hun dit aanleren. Helaas doet de huidige resultaatgerichtheid iedereen verder terugkruipen in eigen schulp en de teugels richting leerlingen verder aanhalen.
Ook heb ik op de scholen die ik van dichtbij ken geen leidinggevenden gezien, met name niet op de vwo-bovenbouwafdelingen, die de vaardigheid om een open cultuur in de docententeams te implementeren onder de knie hebben. Dit zijn vooral types: strakke regelneef. Dus je hebt eerst leidinggevenden nodig, die zelf over een open attitude beschikken. Ik ken zoveel mensen die ontevreden zijn over het voortgezet onderwijs: ex-leerlingen, ouders, leerlingen, leerkrachten, ex-leerkrachten en toch gaat het maar door.
Is er wel voldoende aandacht voor hoe onderwijs beleefd wordt door de afnemers en door de mensen die het geven? De invullijstjes die evaluaties zijn en de invullijstjes die tevredenheidsonderzoeken zijn: reflecteren die voldoende wat er speelt? Het kan zo leuk zijn, juist onderwijs, juist met jongeren! Een open cultuur van reflectie, een voortdurend jezelf en elkaar bevragen: hoe kan het beter zodat de kwaliteit stijgt, zowel van het plezier in werken én leren, als van het leerrendement. En dan: hoe meet je het, wat wordt verstaan onder kwaliteit? Er valt ontzettend veel meer over te zeggen. We hebben het hele jaar nog.
Hester Macrander is onder andere theaterdocent en docent Nederlands. Ze werkt op freelance-basis in het gehele onderwijs.
Docenten die zich hardop afvragen: hoe kan ik dit beter doen? Hoe doe jij dat? Welke blinde vlek heb ik hierin? Die elkaars kwetsbaarheid erkennen en de ongemakkelijke gevoelens begrijpen en omzetten in nieuwe vaardigheden, hoe interessant zou dat zijn! En vooral: docenten die deze lerende houding ook gaan delen met hun leerlingen en hun dit aanleren. Helaas doet de huidige resultaatgerichtheid iedereen verder terugkruipen in eigen schulp en de teugels richting leerlingen verder aanhalen.
Ook heb ik op de scholen die ik van dichtbij ken geen leidinggevenden gezien, met name niet op de vwo-bovenbouwafdelingen, die de vaardigheid om een open cultuur in de docententeams te implementeren onder de knie hebben. Dit zijn vooral types: strakke regelneef. Dus je hebt eerst leidinggevenden nodig, die zelf over een open attitude beschikken. Ik ken zoveel mensen die ontevreden zijn over het voortgezet onderwijs: ex-leerlingen, ouders, leerlingen, leerkrachten, ex-leerkrachten en toch gaat het maar door.
Is er wel voldoende aandacht voor hoe onderwijs beleefd wordt door de afnemers en door de mensen die het geven? De invullijstjes die evaluaties zijn en de invullijstjes die tevredenheidsonderzoeken zijn: reflecteren die voldoende wat er speelt? Het kan zo leuk zijn, juist onderwijs, juist met jongeren! Een open cultuur van reflectie, een voortdurend jezelf en elkaar bevragen: hoe kan het beter zodat de kwaliteit stijgt, zowel van het plezier in werken én leren, als van het leerrendement. En dan: hoe meet je het, wat wordt verstaan onder kwaliteit? Er valt ontzettend veel meer over te zeggen. We hebben het hele jaar nog.
Hester Macrander is onder andere theaterdocent en docent Nederlands. Ze werkt op freelance-basis in het gehele onderwijs.
Dit stuk is uit de Volkskrant van 5 september 2013 klik hier voor het originele artikel.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten